Kiedy wymagana jest koncesja na działalność energetyczną
Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne uzyskanie koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
1) wytwarzania paliw lub energii, z wyłączeniem wytwarzania:
a) paliw stałych lub paliw gazowych,
b) energii elektrycznej w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nieprzekraczającej 50 MW niezaliczanych do instalacji odnawialnego źródła energii lub do jednostek kogeneracji,
c) energii elektrycznej w mikroinstalacji lub w małej instalacji,
d) energii elektrycznej:
– wyłącznie z biogazu rolniczego, w tym w kogeneracji,
– wyłącznie z biopłynów w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii,
e) ciepła w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nieprzekraczającej 5 MW,
f) energii elektrycznej wprowadzonej do sieci trakcyjnej przyłączonej do sieci dystrybucyjnej operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego albo sieci dystrybucyjnej operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego w następstwie hamowania pojazdów, o których mowa w art. 5h ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne;
2) magazynowania:
a) energii elektrycznej w magazynach energii elektrycznej o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 10 MW,
b) paliw gazowych w instalacjach magazynowych jak również magazynowania lub przeładunku paliw ciekłych w instalacjach magazynowania paliw ciekłych lub instalacjach przeładunku paliw ciekłych, z wyłączeniem lokalnego magazynowania gazu płynnego w instalacjach o przepustowości poniżej 1 MJ/s;
3) skraplania gazu ziemnego i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego w instalacjach skroplonego gazu ziemnego o przepustowości wynoszącej co najmniej 200 m3/h;
4) przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, z wyłączeniem: dystrybucji paliw gazowych w sieci o przepustowości poniżej 1 MJ/s oraz przesyłania lub dystrybucji ciepła, jeżeli łączna moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW;
4) obrotu paliwami lub energią, z wyłączeniem:
a) obrotu paliwami stałymi, obrotu skroplonym gazem ziemnym dostarczonym z zagranicy dokonanego w punkcie dostawy do terminalu w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz.U. z 2023 r. poz. 924, 1489, 1688, 1859 i 2029), obrotu paliwami gazowymi, jeżeli sprzedaż ma na celu likwidację zapasów obowiązkowych gazu ziemnego utrzymywanych zgodnie z art. 25 ust. 10 ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym, obrotu gazem płynnym, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 10 000 euro, oraz obrotu ciepłem, jeżeli moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW,
b) obrotu paliwami gazowymi lub energią elektryczną dokonywanego na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych lub rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi przez towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie prowadzące działalność maklerską w zakresie obrotu towarami giełdowymi oraz przez spółkę prowadzącą giełdę towarową, giełdową izbę rozrachunkową, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. lub przez spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, nabywające paliwa gazowe lub energię elektryczną, z tytułu realizacji zadań określonych w ustawie z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych,
c) obrotu paliwami gazowymi lub energią elektryczną innego, niż określony w lit. b, dokonywanego przez giełdową izbę rozrachunkową, przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., lub przez spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, nabywające lub zbywające paliwa gazowe lub energię elektryczną, z tytułu realizacji zadań określonych w ustawie z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych, w odniesieniu do transakcji zawieranych poza giełdą towarową lub rynkiem, o których mowa w lit. b,
d) obrotu energią elektryczną dokonywanego w ramach działalności wyznaczonych operatorów rynku energii elektrycznej w zakresie uregulowanym rozporządzeniem 2015/1222,
e) obrotu paliwami gazowymi oraz energią elektryczną przez spółdzielnię energetyczną w rozumieniu art. 2 pkt 33a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, dokonywanego w ramach działalności prowadzonej na rzecz wszystkich odbiorców należących do tej spółdzielni;
5) przesyłania dwutlenku węgla.
Przestępstwo prowadzenia działalności gospodarczej bez wymaganej koncesji
Zgodnie z art. 57 g ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne kto prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania lub przeładunku, skraplania, regazyfikacji, przesyłania lub dystrybucji, obrotu paliwami ciekłymi, gazowymi lub energią, w tym obrotu paliwami ciekłymi z zagranicą, bez wymaganej koncesji, podlega grzywnie do 5 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
W myśl ust. 3 za przestępstwo to odpowiada jak wykonujący działalność bez koncesji, kto, na podstawie przepisu prawnego, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmuje się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, fizycznej, grupy osób lub podmiotu niemającego osobowości prawnej.
Natomiast w myśl art. 57 g ust. 4 ustawy – Prawo energetyczne w przypadku odpowiedzialności przewidzianej w ust. 3, nie podlega karze za przestępstwo ten kto dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu albo umożliwiło wykrycie innego przestępstwa lub przestępstwa skarbowego mających związek z prowadzeniem działalności w zakresie paliw ciekłych; jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.
Zapis ust. 4 ma zastosowanie tylko do paliw ciekłych.
Podmiot czynu zabronionego – klauzula odpowiedzialności reprezentanta
Odpowiedzialność ponosić będzie podmiot prowadzący działalność gospodarczą – a więc przedsiębiorca – w rozumieniu aktualnie obowiązującej ustawy – Prawo przedsiębiorców. Niemniej jednak w art. 57g ust. 3 ustawy mamy zawartą klauzulę odpowiedzialności karnej reprezentanta, czyli tych osób, które, na podstawie przepisu prawnego, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmują się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, fizycznej, grupy osób lub podmiotu niemającego osobowości prawnej.
Strona przedmiotowa
Jak wskazano na wstępie czynność sprawcza musi polegać na prowadzeniu działalności gospodarczej bez wymaganej koncesji. Musimy więc ustalić po pierwsze czy mamy w ogóle do czynienia z prowadzeniem działalności gospodarczej (patrz art. 3 – Prawa przedsiębiorców) – czyli zorganizowaną działalnością zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły. Brak jakiegokolwiek z elementów koniecznych do kwalifikacji danej działalności jako działalności gospodarczej wykluczy odpowiedzialność na podstawie art. 57 g ustawy – Prawo energetyczne. Drugim elementem, którego analizy należy dokonać w aspekcie czynności sprawczej to wymóg posiadania koncesji, czyli czy działalność ta obejmuje te rodzaje działalności dla których wymagane jest koncesji – wyraźnie wskazane w tym przepisie.
Lektura art. 57g ustawy – Prawo energetyczne przekonuje nas, iż mamy do czynienia z rodzajem przestępstwa formalnego czyli, że do jego popełnienia dochodzi przez samo działanie sprawcy, bez względu na skutek. Ustawodawca nie przewidział, aby przestępstwo musiało mieć wymiar materialny.
Strona podmiotowa
Czyn zabroniony określony w art. 57 g ustawy – Prawo energetyczne ma charakter umyślny i może zostać popełniony w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym. Zamiar bezpośredni (dolus directus) polega na tym, że sprawca chce popełnić czyn zabroniony, czyli chce zrealizowania swoim zachowaniem ustawowych znamion czynu zabronionego. Mamy do czynienia z dwoma elementami: intelektualnym – świadomość i emocjonalny – chęć, wola. Natomiast w zamiarze ewentualnym (dolus eventualis) sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na to. Konsekwencją ustalenia, iż mieliśmy do czynienia wyłącznie z zamiarem ewentualnym będzie ustalenie stopnia winy i w konsekwencji niższego wymiaru kary.
Przedawnienie karalności
Termin przedawnienia karalności przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia przekraczającą 3 lata, lecz nieprzekraczającą 5 lat, wynosi 10 lat (art. 101 § 1 pkt 3 k.k.). Termin ten ulega przedłużeniu o kolejne 10 lat, jeżeli przed jego upływem wszczęto postępowania karne (art. 102 k.k.). W przypadku tego rodzaju przestępstwa popełnianego co do zasady w dłuższym czasie właściwe będzie zastosowanie konstrukcji czynu ciągłego z art. 12 § 1 k.k. W takim przypadku termin przedawnienia oblicza się od daty wykonania ostatniego zachowania składającego się na czyn ciągły.
Formy zjawiskowe
Niezależnie od postanowień zawartych w art. 57 ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne wyrazić należy pogląd, że na gruncie art. 18 § 1-3 kk możemy mieć do czynienia z odpowiedzialnością nie tylko osób, która na podstawie przepisu prawnego, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmują się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, fizycznej, grupy osób lub podmiotu niemającego osobowości prawnej, ale także z pozostałymi możliwymi formami zjawiskowymi przestępstwa, a więc oprócz wykonania czynu zabronionego samemu (sprawstwo pojedyncze) także:
— wykonaniem czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (współ-sprawstwo),
— kierowaniem wykonania czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze),
— poleceniem wykonania czynu zabronionego innej osobie z wykorzystaniem uzależnienia jej od siebie (sprawstwo polecające),
— nakłanianiem innej osoby do dokonania czynu zabronionego (podżeganie), — ułatwianiem innej osobie dokonania czynu zabronionego (pomocnictwo).
Wymiar kary
Ustawowy wymiar kary wyznacza określona kwotowo grzywna do 5 000 000 zł albo kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach.
Zastosowanie środków probacyjnych
Uwzględniając postanowienia art. 66 § 2 kk – będziemy mogli mieć do czynienia z warunkowym umorzeniem. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Zastosowanie może tez znaleźć instytucja warunkowego zawieszenia wykonania kary. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.