Obowiązek posiadania koncesji dotyczy działalności na rynku ciepła, energii elektrycznej, paliw gazowych oraz dwutlenku węgla. W przypadku rynku ciepła możemy mieć do czynienia z wytwarzanie ciepła, przesyłaniem i dystrybucją ciepła (te rodzaje działalności są łącznie ujmowane na rynku ciepła – nie dokonuje się rozdziału) oraz obrotem ciepłem. Ustawa – prawo energetyczne w zakresie koncesjonowania posługuje się pojęciem energii, które obejmuje – energię przetworzoną w dowolnej postaci, tym samym należy uznać że obowiązkiem posiadania koncesji objęta będzie produkcja ciepła ale także chłodu. Niemniej jednak nie trudno odnieść wrażenie, że chłód z uwagi na wyrywkową i fragmentaryczną implementację przepisów wspólnotowych – nie został dotychczas systemowo uregulowany i przepisy w tym zakresie dalekie są od doskonałości.
Koncesja na wytwarzanie ciepła dotyczy produkcji ciepła z wszystkich możliwych i dopuszczonych porządkiem prawnym paliw, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z przepisów środowiskowych. Przesyłanie i dystrybucja ciepła – z uwagi na lokalny charakter systemów ciepłowniczych – obejmuje transport ciepła do odbiorców przyłączonych do sieci ciepłowniczej. Czyli warunkiem koniecznym do zaistnienia przesyłania i dystrybucji ciepła jest istnienie sieci ciepłowniczej. Przez pojęcie sieci ciepłowniczej rozumieć będziemy instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji które należą do przedsiębiorstwa energetycznego. Obrót ciepłem obejmować będzie handel nim, ale wyłącznie w zakresie w jakim nie zostało to ciepło samodzielnie wyprodukowane. Wytwórca ciepła nie musi posiadać koncesję na obrót ciepłem – jeżeli samodzielnie wytwarza ciepło, które dostarcza do odbiorców.
Wpływ wielkości mocy zainstalowanej lub zamówionej na konieczność posiadania koncesji.
W przypadku wytwarzania ciepła wymóg posiadania koncesji dotyczy podmiotów eksploatujących źródła o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej 5 MW lub więcej. Decydujące znaczenie ma tutaj łączna moc eksploatowanych źródeł. Przykładowo dostarczając ciepło w 10 różnych lokalizacjach jeden podmiot, którego łączna moc zainstalowana urządzeń wyniesie co najmniej 5 MW będzie musiał wystąpić o uzyskanie koncesji. Tytuł prawny do instalacji wytwórczych nie wpływa na obowiązek posiadania koncesji. Decyduje tylko wykonywanie działalności gospodarczej z wykorzystaniem tych urządzeń.
Ustawodawca przyjął jednakże, że kryterium wyłączającym konieczność posiadania koncesji będzie także moc zamówiona przez odbiorców. Posiłkować się tutaj będziemy pojęciem mocy zamówionej ustalonym w przepisach wykonawczych do ustawy – Prawo energetyczne przyjmując, że zamówiona moc to ustalona przez odbiorcę lub podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci ciepłowniczej największa moc cieplna, jaka w danym obiekcie wystąpi w warunkach obliczeniowych, która zgodnie z określonymi w odrębnych przepisach warunkami technicznymi oraz wymaganiami technologicznymi dla tego obiektu jest niezbędna do zapewnienia pokrycia strat ciepła w celu utrzymania normatywnej temperatury i wymiany powietrza w pomieszczeniach, utrzymania normatywnej temperatury ciepłej wody w punktach czerpalnych, prawidłowej pracy innych urządzeń lub instalacji. Co do zasady odbiorca może zamówić moc w takiej wysokości w jakiej w jego ocenie wymagana jest dla danego obiektu. Wola odbiorcy będzie w takich sytuacjach przesądzać o obowiązku posiadania koncesji.
Na obowiązek posiadania koncesji nie wpływa ilość obsługiwanych odbiorców ciepła, ani też powiązania kapitałowe pomiędzy odbiorcą, a wytwórcą – jeżeli każde z nich posiada odrębność w obrocie gospodarczym.
Ustawodawca jednocześnie uznaje, iż także w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła jeżeli łączna moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW to nie jest wymagana koncesja. W indywidualnych stanach faktycznych możemy jednak spotkać się z sytuacjami, iż nie powstanie obowiązek posiadania koncesji na przesyłanie i dystrybucję ciepła, ale powstanie obowiązek w zakresie wytwarzania ciepła, gdyż cześć odbiorców będzie zasilania bez pośrednictwa systemu.
Obrót ciepłem jeżeli łączna moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW tez jest wyłączony z obowiązku posiadania koncesji.
Ciepło uzyskiwane w przemysłowych procesach technologicznych
Szczególnym wyjątkiem skutkującym brakiem konieczności uzyskania koncesji jest wytwarzania ciepła uzyskiwanego w przemysłowych procesach technologicznych. Ustawa – prawo energetyczne wprowadziła ostatnio nową kategorię ciepła odpadowego – definiując je jako niemożliwe do uniknięcia ciepło, które jest wytwarzane jako produkt uboczny w instalacjach przemysłowych lub instalacjach wytwórczych energii, lub w sektorze usług i które bez dostępu do systemu ciepłowniczego lub chłodniczego pozostałyby niewykorzystane, rozpraszając się w powietrzu lub w wodzie, w przypadku gdy jest lub będzie wykorzystywana kogeneracja lub gdy wykorzystanie kogeneracji nie jest możliwe. Niemniej jednak zakres pojęciowy zwolnienia tych obu pojęć nie jest tożsamy. Do braku wymogu posiadania koncesji wystarczające jest wytwarzania ciepła w procesie przemysłowym, gdy celem wytwarzania nie jest samo ciepło, ale stanowić będzie produkt dodatkowy.
Inne przypadki nie powodujące konieczności uzyskania koncesji
Należy pamiętać, że czasami nie powstanie obowiązek uzyskania koncesji na działalność ciepłowniczą z przyczyn nie związanych bezpośrednio z rozmiarem zapotrzebowania lub wielkością instalacji. Takimi sytuacjami będą źródła eksploatowane przez spółdzielnie mieszkaniowe dla celów zasilania własnych obiektów. Z taką sytuacją będziemy mieli także do czynienia wtedy gdy rozliczenie kupowanego ciepła następować będzie na zasadzie refaktury (prostej – bez naliczania kosztów dodatkowych).